Clean Coding: Veb-saytni To‘g‘ri Yaratish

Veb-dasturlashda nafaqat funksional, balki toza va tushunarli kod yozish ham muhim sanaladi. Clean Code dasturiy ta’minot sifati va uni qo‘llab-quvvatlash qulayligini oshiradi. Ushbu maqolada veb-saytni yaratishda clean coding tamoyillariga amal qilish haqida gaplashamiz.

Kodning Tuzilishi va Modularlik

Yaxshi veb-sayt yaratish uchun kodni modular tuzishda quyidagi tamoyillarga amal qilish kerak:

• MVC arxitekturasi – Kodni Model, View, Controller shaklida bo‘lish orqali loyiha tartibli bo‘ladi.
• Funktsiyalar va metodlar qisqa bo‘lishi – Har bir funksiyaning bitta vazifasi bo‘lishi kerak.
• DRY (Don’t Repeat Yourself) – Kodni qayta yozish o‘rniga, undan qayta foydalanish lozim.

Koding Standartlariga Amal Qilish

Kod toza bo‘lishi uchun quyidagi tamoyillarga rioya qiling:

• Nomlash tartibi – O‘zgaruvchi va funksiyalar nomi ularning vazifasini aks ettirishi kerak. Masalan, $data o‘rniga $userList deb nomlash aniqroq.
• Kodni Kommentarlash – Faqat tushunarsiz joylarni izohlash, ortiqcha izohlardan qochish.
• Kodni Formatlash – Tablar, bo‘sh joylar va yangi qatorlarga rioya qilish orqali kodni o‘qilishi oson bo‘ladi.

Kodni Optimallashtirish

Veb-sayt tez va samarali ishlashi uchun kodni optimallashtirish zarur:

• Ma’lumotlar bazasiga so‘rovlar optimallashtirilishi – Keraksiz SELECT * o‘rniga kerakli ustunlarni chaqirish kerak.
• Keshlashdan foydalanish – Ma’lumotlar qayta-qayta so‘ralmasligi uchun Redis, Memcached kabi kesh mexanizmlaridan foydalanish.
• Minimal kod bilan yechim topish – Juda uzun kod yozish o‘rniga qisqa va samarali algoritmlardan foydalanish.

Xavfsizlikni Ta’minlash

Veb-saytning xavfsizligi ham kod sifatiga bog‘liq. Shu sabab quyidagi tamoyillarga amal qilish kerak:

• SQL Injection oldini olish – PDO yoki ORM’dan foydalangan holda so‘rovlarni xavfsiz yozish.
• XSS (Cross-Site Scripting) himoyasi – Kiritilgan ma’lumotlarni htmlspecialchars() funksiyasi yordamida filtr qilish.
• CSRF hujumlaridan himoyalanish – Har bir formaga CSRF token qo‘shish.

Testlash va Kodni Tekshirish

Kod sifatini oshirish uchun quyidagi amallarni bajarish lozim:

• Automatlashgan testlar yozish – PHPUnit, Jest yoki Cypress kabi vositalardan foydalanish.
• Kod yozilganidan keyin uni tekshirish – PHPStan, ESLint, Prettier kabi kod tahlil vositalaridan foydalanish.
• Kod sharhlash (Code Review) – Jamoa a’zolari bir-birining kodini tekshirishi.

Xulosa

Clean Coding tamoyillariga amal qilish veb-sayt sifatini oshiradi, uni tushunarli va qo‘llab-quvvatlashga qulay qiladi. Modularlik, optimallashtirish, xavfsizlik va testlash – bularning barchasi professional veb-loyiha uchun muhim. Agar siz clean coding qoidalariga amal qilsangiz, saytingiz nafaqat tez, balki ishonchli va oson kengaytiriladigan bo‘ladi.